งานประเพณีปอยส่างลอง : วัดกู่เต้า (Page 1-4)

[Traveller Freedom]

งานประเพณีปอยส่างลอง : วัดกู่เต้า (Page 1 รู้จักปอยส่างลอง)

สถานที่ตั้ง : วัดกู่เต้า ถนนกู่เต้า ตำบลศรีภูมิ อำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม่
พิกัด : 18.802853, 98.989040

    ประเพณีปอยส่างลอง ถือว่าเป็นงานบุญที่ยิ่งใหญ่ของกลุ่มชาติพันธุ์ชาวไทใหญ่ หรือชาวไต ที่ได้มีการจัดสืบทอดกันมายาวนาน ปอยส่างลองเป็นภาษาท้องถิ่นของชาวไทใหญ่ แยกความหมายของแต่ละคำดังนี้ คำว่า “ปอย” หมายถึง งานมงคลต่างๆ คำว่า “ส่าง” หมายถึง พระหรือเณร และ คำว่า “ลอง” มาจาก คำว่า “อะลอง” แปลว่า กษัตริย์หรือพระราชา อีกนัยหนึ่งคำว่า "ส่างลอง" เทียบได้กับคำว่า "ลูกแก้ว" ในภาษาล้านนา เมื่อรวมความหมายกันปอยส่างลองจึงหมายถึง “งานบวชเณรของเด็กที่แต่งองค์ทรงเครื่องกษัตริย์” หรือ งานบวชลูกแก้วของชาวล้านนา เป็นการเลียนแบบตามประวัติขององค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้า ตอนที่เป็นเจ้าชายสิทธัตถะแห่งกรุงกบิลพัสดุเมื่อครั้งก่อนจะออกผนวช ฉะนั้นการจัดงานปอยส่างลองของชาวไทใหญ่จึงมีการแต่งองค์ทรงเครื่องให้กับเด็กเสมือนเป็นดั่งเจ้าชายนั้นเอง โดยที่พ่อแม่มีหน้าที่คอยให้การปรนนิบัติตลอดงานพิธี เช่นคอยแต่งหน้า แต่งตัว และให้ขี่คอ เมื่อมีการนำส่างไปแห่ หรือ เวลาที่ส่างลองต้องการไปไหนมาไหน ซึ่งตามความเชื่อของชาวไทใหญ่กล่าวไว้ว่าการที่ลูกชายได้บวชเณรถือเป็นการทดแทนคุณพ่อแม่ที่ได้อานิสงส์มากกว่าการบวชเป็นพระภิกษุ โดยงาน “ปอยส่างลอง” นี้ จะนิยมจัดในช่วงระหว่างเดือนมีนาคมถึงเดือนเมษายนของทุกปี ในพื้นที่ที่มีชาวไทใหญ่อาศัยอยู่ ไล่ตั้งแต่จังหวัดเชียงใหม่ จังหวัดเชียงราย จังหวัดแม่ฮ่องสอน จังหวัดลำพูน และจังหวัดตาก

    พิธีปอยส่างลอง จะมีระยะเวลาการจัดงานประมาณ 3-7 วัน โดยจะจัดขึ้นในวัดของชาวไทใหญ่ที่กระจายอยู่ในแต่ละชุมชน มีกำหนดวันจัดงานไม่แน่นอนขึ้นอยู่กับวัดเจ้าภาพแต่ละวัด ผู้บวชเป็นส่างลองส่วนใหญ่มีอายุระหว่าง 10-14 ปี ในระหว่างงานพิธี ส่างลองจะถูกแต่งองค์ทรงเครื่องด้วยเสื้อผ้าและเครื่องประดับงดงาม สวมถุงเท้าสีขาว โพกศีรษะและแต่งหน้าตามแบบฉบับของชาวไทใหญ่ ส่างลองบางคนสวมใส่แว่นดำ มีการจัดขบวนแห่เพื่อไปขอขมาและรับศีลรับพรจากญาติผู้ใหญ่ เพื่อไม่ให้เท้าส่างลองสัมผัสพื้นตลอดงานพิธี ส่างลองจะต้องขี่คอพี่เลี้ยง เสมือนเจ้าชายน้อยกำลังขี่ม้าอย่างน่ารักและสง่างาม ส่วนวัดในบางพื้นที่จะให้ส่างลองขี่ม้าตัวเป็นๆ สาเหตุที่ชาวไทใหญ่ได้จัดงานนี้ก็เพราะต้องการให้บุตรหลานได้มีโอกาสบรรพชาเป็นพระภิกษุ-สามเณรเพื่อสืบทอดพระพุทธศาสนา ดังจะเห็นได้ว่าชายชาวไทใหญ่ที่นับถือพระพุทธศาสนา ล้วนจะได้ผ่านการบวชเป็นพระหรือสามเณรจากงานประเพณีปอยส่างลองนี้กันมาแทบทั้งสิ้น

    สำหรับกลุ่มชาวไทใหญ่ที่อาศัยอยู่ในจังหวัดเชียงใหม่ มีอยู่ด้วยกันหลายหมู่บ้าน และได้มารวมตัวกันจัดงานปอยส่างลองขึ้นที่วัดกู่เต้า ในช่วงระหว่างเดือนมีนาคมถึงเมษายน ใช้เวลาในการจัดงาน 3 วัน จัดตั้งซุ้มที่พักชั่วคราว โรงบุญ-โรงทาน เนื่องจากเป็นช่วงที่ชาวบ้านมีเวลาว่างเว้นจากการเก็บเกี่ยวพืชผลเกษตรในไร่นาแล้ว ประกอบกับเป็นช่วงปิดเทอมของเด็กๆ โดยในปีนี้ วัดกู่เต้าได้จัดงานพิธีบรรพชาสามเณรหมู่ขึ้นเป็นประจำอย่างต่อเนื่องทุกปี
 
by Traveller Freedom

[Traveller Freedom]

งานประเพณีปอยส่างลอง : วัดกู่เต้า (Page 2 กำหนดการ)

สถานที่ตั้ง : วัดกู่เต้า ถนนกู่เต้า ตำบลศรีภูมิ อำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม่
พิกัด : 18.802853, 98.989040

    ในการบรรพชาเป็นสามเณรนั้นก็เพื่อศึกษาพุทธธรรมและเพื่อเป็นการทดแทนคุณบิดามารดา เหมือนอย่างที่พระราหุลซึ่งเป็นพระโอรสของเจ้าชายสิทธัตถะ(พระพุทธเจ้า) กับพระนางยโสธรา(พิมพา) บวชเป็นสามเณรองค์แรกในพุทธศาสนา ก็เพื่อดำเนินรอยตามคำสั่งสอนของพระบิดา พระราหุลท่านเป็นผู้ใฝ่ในการศึกษาธรรมวินัย จึงได้รับยกย่องจากพระบรมศาสดาว่าเป็นผู้เลิศกว่าภิกษุทั้งหลาย

    ก่อนที่จะถึงวันประเพณีปอยส่างลองหนึ่งวัน เด็กทุกคนที่เข้าร่วมประเพณีนี้จะต้องปลงผมและอาบน้ำให้สะอาดที่สุด และเจิมด้วยน้ำหอมเพื่อให้มีกลิ่นหอม แต่งกายด้วยชุดเสื้อผ้าเครื่องประดับต่างๆ อย่างอลังการ แต่ส่วนใหญ่จะไม่ใส่เครื่องประดับที่เป็นของจริงโดยมากจะเป็นเพชร พลอย และทองที่ทำขึ้นมาเหมือนจริงเท่านั้น ทั้งนี้ก็เพราะกลัวของมีค่าสูญหายระหว่างการแห่ส่างลอง แต่ก็มีบางคนที่มีฐานะให้ลูกหลานใส่ของจริงก็มี นอกจากนั้นก็ยังมีการแต่งหน้าแต่งตาด้วยสีสันที่จัดจ้านให้ส่างลองดูสวยงามมีสง่าราศีเหนือคนทั่วไป

กำหนดการจัดงาน

    วันที่หนึ่ง เรียกว่า “วันเอาส่างลอง” โดยนำเด็กชายเข้าพิธีโกนแต่ไม่โกนคิ้ว เพราะพระพม่าไม่โกนคิ้ว จากนั้นแต่งหน้าทาปาก สวมเสื้อผ้าสวยงาม สวมถุงเท้ายาว นุ่งโสร่งและโพกผ้าแบบพม่า ประดับด้วยมวยผมของบรรพบุรุษที่เก็บรักษาไว้แล้วตกแต่งด้วยดอกไม้ เสร็จขั้นตอนนี้แล้วจะเรียกเด็กเหล่านี้ว่า “ส่างลอง” นำส่างลองไปขอขมาและรับศีลรับพรตามบ้านญาติผู้ใหญ่ที่นับถือ หลังจากส่างลองได้ทำพิธีรับศีลแล้ว ผู้เป็นพ่อแม่รวมถึงเจ้าภาพจะจัดเลี้ยงอาหาร 12 อย่าง เป็นมื้อแรกแก่ส่างลอง จากนั้นจะนำส่างลองแห่รอบวิหาร 3 รอบ และแห่ไปกราบคารวะศาลหลักเมือง ในช่วงบ่ายก็จะนำส่างลอง ไปคารวะตามวัดต่างๆ
   
    วันที่สอง เรียกว่า "วันรับแขก" หรือวันแห่ครัวหลู่ ทั้งส่างลองและเจ้าภาพจะคอยให้การต้อนรับแขกจากที่ต่างๆ มีการเชิญไว้ก่อนล่วงหน้า ซึ่งจะมาร่วมทำบุญด้วย ซึ่งวันนี้จะเป็นวันที่มีการเลี้ยงฉลองแขกและญาติๆ ที่มาร่วมงานอย่างสนุกสนาน ส่วนตอนเย็นมีพิธีเรียกขวัญส่างลอง และข่ามแขกเป็นการรับแขกตอนกลางคืนอีกครั้งหนึ่ง รวมทั้งมีการแสดงและมหรสพสมโภชตามประเพณีไทใหญ่

    วันที่สาม เรียกว่า "วันบวช" หรือวันข่ามส่าง พิธีของวันนี้จะเริ่มด้วยการนำส่างลองไปแห่รอบวิหาร 3–7 รอบ ซึ่งในขบวนแห่ก็จะประกอบไปด้วยเสียงดนตรีอันแสดงถึงความสนุกสนานรื่นเริงจากเครื่องดนตรีของไทใหญ่ ได้แก่ มองเซิง หรือฆ้องชุด ฉาบ และกลองมองเซิง หรือกลองสองหน้า จากนั้นจะนำส่างลองขึ้นวัดเพื่อขออนุญาตทำการบรรพชาจากพระผู้ใหญ่ เมื่อท่านเจ้าอาวาส หรือพระผู้ใหญ่ได้อนุญาตแล้ว ส่างลองก็จะพร้อมกันกล่าวคำบรรพชาและอาราธนาศีล แล้วจึงเปลี่ยนเครื่องแต่งกายจากชุดเสื้อผ้าส่างลองที่สวยงามมาเป็นผ้ากาสาวพัตร์สีเหลือง และเป็นสามเณรอย่างสมบูรณ์ตลอดงานจะต้องมีการแห่ส่างลองรอบวิหารของวัดพร้อมมีการรับศีลทุกเช้าเย็น ที่สำคัญคือในช่วงเวลาของการจัดงานห้ามมิให้เท้าของส่างลองแตะพื้นดิน ซึ่งหากจำเป็นจะไปไหนมาไหน ผู้ดูแลจะต้องให้ขี่คอและต้องมีคนคอยกางร่มให้ตลอดเวลาอีกด้วย

by Traveller Freedom

[Traveller Freedom]

งานประเพณีปอยส่างลอง : วัดกู่เต้า (Page 3 พุทธตำนาน)

สถานที่ตั้ง : วัดกู่เต้า ถนนกู่เต้า ตำบลศรีภูมิ อำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม่
พิกัด : 18.802853, 98.989040

    เรื่องราวของปอยส่างลองมีเรื่องราวเล่าขานอยู่ว่า เมื่อครั้งพุทธกาลนั้นพระพุทธเจ้าได้ขึ้นไปโปรดพระมารดาที่สวรรค์ชั้นดาวดึงส์ เมื่อจะเสด็จกลับลงมาเมืองมนุษย์ก็มีเทพสี่ตนเป็นเทวดา 2 ตน นางฟ้า 2 ตนลงตามมาด้วย เพราะอยากเห็นบ้านเมืองมนุษย์มากเนื่องจากว่าคิดว่าบ้านเมืองมนุษย์นั้นต้องสนุกสนานมากเพราะจะมีงานต้อนรับพระมารดาของพระพุทธเจ้า ดังนั้นเทพทั้งสี่จึงได้แต่งกายสวยงามสวมชฎามงกุฎ ฟ้อนรำร่วมกันกับมนุษย์ เพราะฉะนั้นถ้ามีงานปอยส่างลองจึงให้ส่างลองแต่งกายอย่างสวยงาม มีการนำชฎามาสวมใส่ให้แก่ผู้บวชอย่างสวยงามตามเรื่องราวที่ได้กล่าวมา รวมถึงประวัติความเป็นมาที่มีกล่าวกันไว้หลากหลายตำนานแตกต่างกันไปตามพื้นที่ ซึ่งก็ปรากฏตำนานต่างๆ กันดังนี้

    ตำนานนี้กล่าวไว้ว่า การเป็นส่างลองนั้นเป็นการเลียนแบบประวัติของพระพุทธเจ้าตอนที่เป็นเจ้าชายสิทธัตถะครองกรุงกบิลพัสดุ์ก่อนจะออกผนวช การกระทำทุกอย่างในช่วงเวลาการเป็นส่างลองจะปฏิบัติเสมือนการปฏิบัติต่อพระมหากษัตริย์นั่นเอง

    ในสมัยอดีตกาล ณ เมืองหนึ่งมีพระมหากษัตริย์ มีโอรสทรงพระนามว่า "จิตตะมังชา" ครั้นโอรสมีอายุได้ 10 ชันษา พระบิดาก็มุ่งหวังจะให้โอรสได้ผนวชเป็นสามเณร แต่พระองค์ไม่ทรงบังคับแต่อย่างใด ความนี้ล่วงรู้ไปถึง "จิตตมังชาโอรส" จึงได้ตัดสินใจขอผนวชเอง ทำให้พระราชบิดาทรงปลาบปลื้มมาก รับสั่งให้มีการฉลองอย่างยิ่งใหญ่ตลอด 7 วัน 7 คืน ได้แห่ส่างลองจิตตะมังไปรอบเมือง และไปหาพระพุทธเจ้า สามเณรจิตตมังชาผนวชอยู่กับพระพุทธเจ้าเป็นเวลานาน ศึกษาคำสอนของพระพุทธเจ้าอย่างแตกฉานและได้สำแดงบุญบารมีเป็นที่ประจักษ์ไปทั่ว เช่นครั้งหนึ่งพระพุทธเจ้าเสร็จไปเยี่ยมพระประยูรญาติ ณ เมืองกบิลพัสดุ์ พระนางปชาบดีโคตมีได้ทอผ้าจีวรด้วยเส้นทองคำ 2 ผืน ถวายแด่ พระพุทธเจ้า พระองค์ทรงรับผืนเดียวที่เหลือไม่มีสาวกองค์อื่นกล้ารับ แต่สามเณรจิตตมังชากล้ารับทำให้เกิดเสียงวิจารณ์เป็นอันมากว่า สามเณรจิตตะมังชายังเยาว์วัยเกินไปไม่สมควรรับ ความทราบถึงพระพุทธเจ้า จึงจัดให้สาวกมาประชุมกัน แล้วพระองค์ทรงโยนบาตรขึ้นไปในอากาศ พร้อมกับตรัสว่า สาวกองค์ใดจะมีความสามารถรับบาตรนี้ได้ ปรากฏว่าผู้ที่สามารถรับบาตรนี้ได้คือ สามเณรจิตตะมังชาได้เหาะไปรับบาตรมาถวายพระพุทธเจ้า แสดงให้เห็นว่า เหมาะที่จะรับจีวรด้ายทองคำและเป็นพระพุทธเจ้าองค์ต่อไป

    นอกจากนี้ยังเชื่อว่า การจัดงาน "ปอยส่างลอง" จะได้อานิสงส์มาก ถ้าได้บวชลูกตนเองเป็นสามเณรได้อานิสงส์ 7 กัลป์ถ้าบวชลูกคนอื่นได้อานิสงส์ 4 กัลป์ ถ้าได้อุปสมบทลูกตัวเองเป็นพระภิกษุได้อานิสงส์ถึง 12 กัลป์ อุปสมบทลูกคนอื่นเป็นพระภิกษุได้อานิสงส์ 8 กัลป์ ดังนั้นชาวไทใหญ่ทั้งหลายไม่ว่าจะยากดีมีจนก็ต้องพยายามจัดงานปอยส่างลองให้ได้

by Traveller Freedom

[Traveller Freedom]

งานประเพณีปอยส่างลอง : วัดกู่เต้า (Page 4 บรรยากาศวันงาน)

สถานที่ตั้ง : วัดกู่เต้า ถนนกู่เต้า ตำบลศรีภูมิ อำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม่
พิกัด : 18.802853, 98.989040

    ผมได้มีโอกาสเข้าร่วมงานพร้อมทั้งเก็บภาพประเพณี “ปอยส่างลอง” ครั้งแรกในปี พ.ศ. 2553 ที่วัดกู่เต้า อำเภอเมืองเชียงใหม่แห่งนี้ และมีโอกาสได้เข้าร่วมงานนี้อย่างต่อเนื่องเป็นประจำทุกปี จากที่จัดในปี พ.ศ. 2553 เป็นครั้งที่ 8 จนถึงปี พ.ศ. 2559 นี้เป็นการจัดงานครั้งที่ 14 แล้ว โดยที่ช่วงเวลาในการจัดงานในแต่ละครั้ง ถือเป็นช่วงเวลาที่คู่คี่ใกล้เคียงกัน คือช่วงปลายเดือนมีนาคมถึงต้นเดือนเมษายน โดยในปีนี้ทางวัดกู่เต้าได้กำหนดการจัดงานปอยส่างลอง หรืองานบรรพชาสามเณรหมู่ของชาวไทใหญ่ ในวันที่ 25-27 มีนาคม พ.ศ.2559 ถือเป็นกำหนดการตามนัดหมาย

    เนื่องจากมางานนี้อยู่บ่อยครั้ง ผมจึงทราบกำหนดเวลากิจกรรมอย่างแม่นยำ ผมเล็งที่จะเก็บภาพในช่วงเวลาที่คึกคักและน่าสนใจ (แต่ละคนมีความสนใจต่างกันออกไป) คือการจัดงานในวันที่ 2 หรือที่เรียกว่า “วันรับแขก” แน่นอนว่าผมเป็นแขกคนหนึ่งในหลายร้อยคนที่เข้าร่วมงาน แต่มีเพียงไม่กี่คนที่เป็นผู้ร่วมงานที่ไม่ใช่ “ชาวไทใหญ่” เป็นความแตกต่างอย่างชัดเจนที่สังเกตง่ายๆ ใครๆก็ดูออก เนื่องจากชาวไทใหญ่ที่เข้าร่วมงานล้วนแล้วแต่แต่งองค์ทรงเครื่องในชุดประจำกลุ่มชาติพันธุ์ของตนเอง โดยที่ผู้หญิงชาวไทใหญ่จะนุ่งซิ่นหรือผ้าถุง หญิงสาวมักจะใส่สีสดใสแสบสันสะดุดตา ส่วนแม่บ้านหรือผู้สูงอายุจะใส่สีเข้ม ซิ่นชาวไทใหญ่มีทั้งที่ทอขึ้นเองและซื้อมา ส่วนผู้ชายจะสวมเสื้อคอตั้งแขนยาวผ่าหน้ากระดุมห้าเม็ด สวมกางเกงขาก๊วยแบบจีน ถือเป็นการแต่งกายแบบพม่าอย่างแท้จริง

    เมื่อลอดซุ้มประตูวัดกู่เต้าเข้ามาแล้ว จะแลเห็นแต่ความคึกคักและสนุกสนานของพี่น้องชาวไทใหญ่ ที่งานปอยส่างลองนี้ถือเป็นงานเฉลิมฉลองที่พวกเขาภาคภูมิใจ อันเป็นที่ทราบกันดีว่านี้คืองานบุญที่สำคัญที่สุดในชีวิตลูกผู้ชาย รวมถึงพ่อแม่ผู้ปกครองด้วย แต่ละซุ้มที่ครอบครัวได้จับจองให้กับลูกชายอันเป็นที่รัก ที่ตอนนี้กลายร่างเป็น “เจ้าชายน้อย” ไปเรียบร้อยแล้ว ซึ่งเด็กก็คือเด็ก แม้จะเป็นงานสำคัญสักแค่ไหน แต่ความซุกซนและอยากสนุกไม่ได้เปลี่ยนใจดวงน้อยที่แต่ละคนเพิ่งลืมตาดูโลกได้ไม่ถึง 14 ปี ระหว่างนั่งรอที่ซุ้มของตัวเอง จะสังเกตเห็นว่า “ว่าที่ส่างลอง” กำลังเล่นเกมส์ในสมาร์ทโฟนกันอย่างเพลิดเพลิน เป็นไปตามสมัยนิยม

    ในบางซุ้มก็ครื้นเครงเต็มพิกัด ด้วยการจัดกลองชุดเป็นวงดนตรีขนาดย่อมสร้างสีสันให้กับงาน พร้อมทั้งมีส่างลองขี่คอพี่เลี้ยงเต้นส่ายไปมาอย่างสนุกสนานต่อสายตาผู้ร่วมงานเป็นอย่างยิ่ง และนี่ถือเป็นอีกสิ่งที่ทำให้ผมไม่เบื่อเลย ที่จะมาร่วมงานนี้ในปีต่อๆ ไป
   
by Traveller Freedom