รู้จักกำแพงเมือง : แจ่งเมืองเชียงใหม่

[Traveller Freedom]

รู้จักกำแพงเมือง : แจ่งเมืองเชียงใหม่

    กำแพงเมืองเชียงใหม่ เป็นกำแพงเมืองของเวียงเชียงใหม่ที่ตั้งอยู่รอบคูเมือง สร้างขึ้นพร้อมกับการสถาปนาอาณาจักรล้านนาในรัชสมัยพญามังรายมหาราช เพื่อเป็นราชธานีของอาณาจักรล้านนา โดยขั้นแรกได้ขุดคูเมืองเป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส มีความยาวด้านละ 1,630 เมตร และนำดินที่ได้จากการขุดคูเมืองนั้นขึ้นไปถมเป็นแนวกำแพงเมือง โดยเริ่มขุดที่มุมตะวันออกเฉียงเหนือ คือ แจ่งศรีภูมิ อันเป็นทิศมงคลก่อน แล้วก่ออิฐขนาบสองข้างกันดินพังทลาย ข้างบนกำแพงปูอิฐตลอดแนวทำเสมาไว้บนกำแพงทั้งสี่ด้านและประตูเมืองอีกทั้งสี่แห่ง กำแพงและคูเมืองเชียงใหม่ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถานแห่งชาติ ในปี พ.ศ. 2478

    หลังจากที่เชียงใหม่ได้รับอิสรภาพจากพม่า เจ้ากาวิละได้รับการสถาปนาเป็น เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่องค์ที่ 1 ได้โปรดให้บูรณะกำแพงเมืองเป็นครั้งใหญ่ เป็นกำแพงอิฐที่มีความมั่นคงทนทาน และบูรณะอีกครั้งในรัชสมัยเจ้าหลวงธรรมลังกา เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่องค์ที่ 2 จนกระทั่งเวลาผ่านไปไวเหมือนขี้จุ๊ กำแพงเมืองเชียงใหม่มีสภาพทรุดโทรมลงอย่างมาก และบางแห่งก็กลายเป็นซากปรักหักพัง ทั้งยังมีวัชพืชขึ้นรกค่อนข้างมาก ทำให้บดบังทัศนียภาพของคนที่อยู่นอกกำแพงเมือง ดังนั้นตั้งแต่ปี พ.ศ. 2500 ทางเทศบาลนครเชียงใหม่จึงได้เริ่มรื้อกำแพงออก เพื่อสร้างถนนและเส้นทางคมนาคมในตัวเมืองเชียงใหม่ แม้ในปัจจุบันจะไม่มีกำแพงเมืองให้เห็นแล้ว จึงเรียกแนวกำแพงเมืองเชียงใหม่นี้อย่างเป็นทางการว่า "คูเมือง" ซึ่งคูเมืองเชียงใหม่ เป็นคูน้ำความกว้างราว 10 เมตร ในอดีตเคยกว้างสูงสุดถึง 25 เมตร และมีความลึกสุด 4 เมตร ตลอดคูเมืองจะมีน้ำพุ และจุดกลับรถกั้นเป็นระยะๆ การจราจรรอบนอกเป็นแบบวิ่งรถทางเดียวตามเข็มนาฬิกา ส่วนรอบในวิ่งรถทางเดียวทวนเข็มนาฬิกา ซึ่งอยู่ในความดูแลของเทศบาลนครเชียงใหม่

    นอกจากประตูทั้ง 5 จาก 4 ด้านของคูเมืองแล้ว รอบๆ กำแพงเมืองเชียงใหม่ยังมี “มุม” หรือภาษาเหนือเรียกว่า “แจ่ง” ทั้งหมด 4 แจ่งด้วยกัน ซึ่งถือเป็นป้อมปราการของเวียงเชียงใหม่ที่สำคัญในอดีต ได้แก่
    แจ่งศรีภูมิ เดิมชื่อ แจ่งสะหลีภูมิ เป็นแจ่งทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือ
    แจ่งก๊ะต้ำ หรือที่ออกเสียงอีกสำเนียงหนึ่งว่า “แจ่งขะต๊ำ” เป็นแจ่งทางทิศตะวันออกเฉียงใต้
    แจ่งกู่เฮือง เป็นแจ่งทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ ที่มาของชื่อเนื่องจากเป็นที่เก็บอัฐิของ อ้ายเฮือง ที่ได้เป็นผู้คุมของพญาคำฟู ซึ่งได้ถูกนำมาคุมขังที่นี่ภายหลังถูกจับกุม เนื่องจากก่อนหน้าได้ชิงราชสมบัติจากพญาแสนภู กษัตริย์ล้านนาแห่งราชวงศ์มังราย
    แจ่งหัวลิน เป็นแจ่งด้านตะวันตกเฉียงเหนือ

by Traveller Freedom