หนึ่งในเอกลักษณ์เมืองเชียงใหม่ ที่ไม่เหมือนใครคือการมีคูเมืองล้อมรอบ และกำแพงเมือง ซึ่งอดีตเป็นคูเมืองที่ใช้ป้องกันข้าศึก และยังเป็นแหล่งประมงและแหล่งน้ำสำหรับเมืองเชียงใหม่ ซึ่งน้ำในคูเมืองเป็นน้ำที่รับมาจากดอยสุเทพส่วนกำแพงเมืองที่สร้าง ขึ้นพร้อมๆกับการสถาปนาอาณาจักรล้านนา ในรัชสมัยพญามังราย เพื่อเป็นเมืองหลวงของล้านนา ที่ได้รับการบูรณะกำแพงเมืองเป็นครั้งใหญ่ เป็นกำแพงอิฐที่มีความมั่นคงทนทาน ในสมัยพระเจ้าบรมราชาธิบดีกาวิละ เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่องค์ที่ 1 ก่อนจะทรุดโทรมไปตามกาลเวลาเป็นซากปรักหักพัง และก็เหลือกันเท่าที่เห็นฝั่งแจ่งหัวลิน
ว่าแต่แจ่งคืออะไร? และอะไรคือแจ่ง?
ตอบแบบใช้อารมณ์ล้วนๆ ก็ต้องบอกว่าไม่รู้ ยิ่งคนต่างถิ่น อย่าได้ถาม นู้นเลย ไปค้นหาข้อมูลเอา
ก่อนอื่นขออธิบายก่อนนะฮะว่า แจ่ง แปลว่ามุม มุมที่แปลว่า แก เออ นั้นมันภาษาอีสานครับ มุมที่เป็นเป็นกำแพงเมืองเชียงใหม่ต่างหาก โดยทั้ง 4 แจ่ง นั้นถือเป็นป้อมปราการของเมืองในอดีต และทั้งหมดก็มีที่มาดังต่อไปนี้
แจ่งศรีภูมิ เดิมชื่อ แจ่งสะหลีภูมิ เป็นแจ่งทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือ ตั้งอยู่ตรงข้าม วัดชัยศรีภูมิ หรือ วัดพันตาเกิ๋น เป็นแจ่งที่เป็นศรีแห่งเมือง เมื่อพญามังรายทรงสร้างเมืองเชียงใหม่ เมื่อปี พ.ศ.1839 โดยโปรดฯ ให้ขุดคูก่อกำแพงเมืองทางด้านนี้ก่อน ซึ่งถือเป็นจุดเริ่มต้นของการสร้างกำแพงเมือง แล้วจึงวนไปทางทิศใต้ เวียนไปทางทิศตะวันตก ทางทิศเหนือ จนมาบรรจบที่แจ่งศรีภูมิ
แจ่งก๊ะต้ำ หรือ แจ่งขะต๊ำ เป็นแจ่งทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ ตั้งอยู่ใกล้กับวัดพวกช้าง เป็นมุมเมืองที่อยู่ต่ำสุด ซึ่งเป็นบริเวณที่มีปลาชุกชุมมาก ผู้คนมักจะมาดักปลาโดยใช้ขะต๊ำ ซึ่งเป็นเครื่องมือจับปลาชนิดหนึ่ง อันเป็นที่มาของการเรียกชื่อแจ่ง
แจ่งกู่เฮือง เป็นแจ่งทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ ตั้งอยู่ตรงกันข้ามโรงพยาบาลสวนปรุง ที่มาของชื่อเนื่องจากเป็นที่เก็บอัฐิของ อ้ายเฮือง ที่ได้เป็นผู้คุมของพญาคำฟู ซึ่งได้ถูกนำมาคุมขังที่นี่ภายหลังถูกจับกุม เนื่องจากก่อนหน้าได้ชิงราชสมบัติจากพญาแสนภู ซึ่งพญาไชยสงคราม พระบรมเชษฐาของพญาแสนภูปกครองเชียงรายอยู่รับสั่งให้มาปราบ
แจ่งหัวลิน เป็นแจ่งด้านตะวันตกเฉียงเหนือ ตั้งอยู่ตรงข้ามโรงพยาบาลเชียงใหม่ราม เป็นมุมเมืองที่เป็นต้นร่องน้ำที่มาจากห้วยแก้ว บนดอยสุเทพ ซึ่งเป็นน้ำที่ใช้หล่อเลี้ยงตัวเมืองเชียงใหม่ มาแต่โบราณ
ถือซะว่า อ่านเอาไว้เป็นความรู้เอาไว้ประดับรอบเอวกันนะครับ อย่างๆน้อยๆ ก็จะได้รู้ไว้ว่าอันนี้ อันนั้น มันคืออะไร มีความสำคัญยังไง ยิ่งอันไหนมันอยู่ในบ้านเกิดเมืองนอนเรา ก็จำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องศึกษาไว้
ไม่สนใจบ้านเกิดตัวเอง แล้วจะให้ใครมาสนใจล่ะครับ
ผู้เขียน