วัดนันทาราม : วัดทิศทักษิณเมืองเชียงใหม่

[Dockaturk]

เมื่อพูดถึงคำว่า “นันทาราม” หลายคนคงนึกถึงร้านข้าวมันไก่นันทาราม รสชาติอร่อยที่ขายกันมานานคู่เมืองเชียงใหม่ ใครไปใครมาก็แวะไปชิม และในถนนแห่งนี้ นอกจากข้าวมันไก่แล้ว ก็ยังมีวัดนันทาราม ให้ได้เที่ยวชม แถมเป็นวัดที่มีความสำคัญมาตั้งแต่เมื่อครั้งยังอดีตด้วย

ความสำคัญคือ เป็น 1 ในวัดทักษาเมืองเชียงใหม่ ซึ่งก็คือ ทิศทักษิณ

โดยแนวคิดในเรื่องวัดทักษาเมืองนั้นเกิดขึ้นในสมัยพระเจ้าติโลกราช ด้วยในสมัยนั้นทางอาณาจักรล้านนากับอาณาจักรอยุธยาได้ทำศึกสงคราวเพื่อแย่งชิงเมืองเชลียง ทางกรุงศรีอยุธยาได้ส่งพระเถระมังลุงหลวง ชาวพุกาม มาทำลายล้างเวียงเชียงใหม่ พระเถระมังลุงหลวงได้ออกอุบายลวงพระเจ้าติโลกราชว่า ถ้าหากพระองค์มีพระประสงค์จะมีพระบรมเดชานุภาพปราบไปทั้งชมพูทวีป พระองค์ควรตัดต้นไม้ศรีเมืองและสร้างพระราชฐานบริเวณศรีเมืองนั้น

[Dockaturk]

 เมื่อพระเจ้าติโลกราชทรงทำตามคำยุ ตัดต้นไม้นิโครธ (ต้นไทร) อันเป็นไม้ศรีเมืองทิ้ง ก็เกิดอาเพทเหตุอุบาทว์ต่างๆ นานากับเวียงเชียงใหม่ นอกจากนี้ทางกรุงศรีอยุธยาได้ส่งพวกผาสี (ชาวจีนอิสลาม) มาทำคุณไสยฝังสิ่งอัปมงคลต่างๆ ภายในทักษาเวียงเชียงใหม่ เมื่อพระเจ้าติโลกราชทรงทราบความจริงจึงทำการฆ่าพระเถระมังลุงหลวงและพวกผาสีทิ้ง ด้วยความเชื่อที่ว่าบ้านเมืองถูกกระทำคุณไสย ทำให้เป็นที่สร้างความวิตกกังวลในหมู่ชาวเมืองและพระเจ้าติโลกราช ดังนั้นพรเจ้าติโลกราชได้รับสั่งให้เหล่านักปราชญ์ราชบัณฑิต พระเถระชั้นผู้ใหญ่ กระทำพิธีแก้ขึด โดยการย้ายและสร้างศูนย์กลางเมืองมาที่ใหม่คือ พระธาตุเจดีย์หลวง โดยการเปลี่ยนฐานะจากกู่ (สถูป) บรรจุอัฐิพระเจ้ากือนามาเป็นเจดีย์บรรจุพระบรมสารีริกธาตุ พร้อมทั้งสถาปนาวัดเจดีย์หลวงเป็นเกตุเมือง และทรงอัญเชิญพระแก้วมรกตมาประดิษฐานที่องค์พระเจดีย์ อีกทั้งให้หมื่นด้ำพร้าคต (สีหโคตเสนาบดี) เสริมสร้างความใหญ่โตและแข็งแรงให้แก่องค์พระเจดีย์เพื่อให้เป็นมิ่งขวัญเมือง พร้อมทั้งสถาปนาวัด 8 วัด ซ้อนทักษาเมืองเดิมที่ถูกทำลายไป ซึ่งหนึ่งในนั้นก็มีวัดนันทารามกันครับ

[Dockaturk]

วัดนันทาราม อยู่ด้านทิศใต้ของตัวเวียงเชียงใหม่ หลังวัดติดกับตัวเวียงชั้นนอก แต่เดิมเป็นป่าไม้ไผ่ ครั้งหนึ่งพระพุทธเจ้าเมื่อออกพรรษาแล้ว พร้อมด้วยพระอานนท์ พระโสณะเถรเจ้า พระรตนเถรเจ้าได้เสด็จออกจากเมืองกุสินารา ซึ่งขณะนั้นเจ้าพระยาอโศกราชครองเมืองกุสินาราอยู่ พร้อมด้วยพญาอินทร์ก็มาอุปฐากพระพุทธเจ้าและพระสาวกที่เสด็จตาม ก็ได้แสดงพระธรรมเทศนาสั่งสอนแก่คนและเทวดาทั้งหลาย ในบ้านน้อยเมืองใหญ่ตามลำดับ จนกระทั่งมาถึงเมืองเชียงใหม่ ขณะนั้นเมืองเชียงใหม่ เป็นที่อยู่อาศัยของพวกบ้านธะมิระ หรือชนชาวเผ่าลัวะ

วันหนึ่งพระพุทธองค์พร้อมด้วยพระสาวกสี่องค์ ก็เสด็จไปทางทิศหรดี (ตะวันตกเฉียงใต้) ยังมีนายธะมิระผู้หนึ่งสร้างตูบ (กระต๊อบ) หลังหนึ่งอยู่รักษาสวนในป่าไผ่นั้น พระพุทธองค์และพระเถระเจ้าก็เสด็จไปที่นั้น นายธะมิระจึงได้อาราธนาพระพุทธเจ้าและพระเถระเข้าอยู่สำราญในตูบของตนคืนหนึ่ง พอรุ่งเช้านายธะมิระได้ถวายภัตตาหารแก่พระพุทธองค์ เมื่อภัตกิจเสร็จแล้ว พระพุทธองค์จึงได้ทำนายว่า

“ดินแดนแห่งนี้จะเป็นพระอารามอันหนึ่งในภายภาคหน้า ได้ชื่อว่า นันทาราม หรือนันตาราม” และ ณ การเสด็จครั้งนั้นพระพุทธองค์ได้ให้พระเกศาจำนวน 1 เส้น แล้วเสด็จกลับเมืองกุสินารา พร้อมด้วยพระเถระเจ้าทั้งสี่พระองค์ในวันนั้นแลฯ” หลังจากนั้นนายธะมิระจึงได้สร้างมณฑปสวยงาม และก่อเจดีย์สูง 3 ศอก นำพระเกศาเจ้าบรรจุไว้ในมณฑปนั้น

[Dockaturk]

มาเที่ยวในวัดแห่งนี้ มีสิ่งที่น่าสนใจหลากหลายอย่างด้วยกันครับ ไล่ไปตั้งแต่ พระบรมธาตุเจดีย์  วัดนันทาราม สร้างเมื่อ พ.ศ. 2062 วันอาทิตย์ เดือน 3 เหนือ ขึ้น 10 ค่ำ ปีเถาะ โดยพระเมืองแก้ว หรือพระเจ้าดิลกปนัดดาธิราช ขนาดความสูง 30 ศอก กว้าง 20 ศอกครึ่ง ครอบพระเจดีย์องค์เดิม ซึ่งสูงเพียง 3 ศอก และทรงบรรจุพระบรมสารีริกธาตุที่ได้มาจากพระศรีลังกาไว้ที่บนคอระฆัง จากนั้นในปี พ.ศ.2504 ได้ทำการยกฉัตร ปิดทองใหม่พระธาตุ และหล่อฉัตรจัตุรมุข ทั้ง 4 ด้าน ก่อนปี พ.ศ. 2527 จะหุ้มแผ่นทองเหลืองรอบองค์พระเจดีย์พร้อมทั้งลงรักปิดทอง และสร้างรั้วเหล็กรอบองค์พระเจดีย์ มีรางเหล็กไว้เพื่อจุดเทียนรอบองค์พระเจดีย์ ส่วนการบูรณะพระเจดีย์ครั้งล่าสุดเกิดขึ้นเมื่อปี พ.ศ.2542 ทุกปีเมื่อถึงกำหนดวันเดือนเป็ง เดือน 6 เหนือ ขึ้น 15 ค่ำ ทางวัดจะจัดให้มีงานประเพณีสรงน้ำพระ และองค์พระเจดีย์ขึ้น

[Dockaturk]

วิหาร วัดนันทาราม ด้วยความที่ วัดนันทาราม ในอดีตเคยเจริญรุ่งเรืองมาแล้ว ได้ถูกสถาปนาให้เป็นพระอารามหลวง ซึ่งจัดอยู่ในพระอารามหลวง 8 แห่งของเมืองเชียงใหม่ ยิ่งไปกว่านั้นดินแดนแห่งนี้ได้ชื่อว่าเป็นดินแดนที่ได้ปรากฏชัด และเป็นที่ทราบว่ามีชื่อเสียงในเรื่องของลวดลายจิตรกรรม ศิลปกรรม ซึ่งสังเกตเห็นได้จากลวดลายที่ปรากฏอยู่ขององค์พระบรมธาตุเจดีย์ ทำให้วิหารแห่งนี้มีความวิจิตรงดงาม โดยในปี พ.ศ. 2404 วันเสาร์ เดือน 6 เหนือ แรม 15 ค่ำ ปีระกา เจ้าเมืองเชียงใหม่องค์ที่ 6 วงศ์กาวิละ ได้ก่อสร้างวิหาร วัดนันทาราม พ.ศ. 2405 สร้างพญาสุวรรณ พระเจ้าทันใจองค์แรก พ.ศ. 2403  วันจันทร์ เดือน ๘ เหนือขึ้น 15 ค่ำ ปีมะโรง พระเจ้าอินทวิชยานนท์ เจ้าเมืองเชียงใหม่องค์ที่ 7 วงศ์กาวิละ ได้ฉลองพระวิหารวัดนันทาราม ก่อนในปี พ.ศ. 2438 เจ้าเทพวงศ์ ณ เชียงตุง หรือเจ้าตุ๊ เป็นเจ้าอาวาส จากนั้น พ.ศ. 2462 วันอังคาร เดือน 7 เหนือขึ้น 15 ค่ำ ปีมะแม พระครูสารภังค์ (ชั้นเอก) พระครูเทพวงศ์ เทววโส ได้บูรณะซ่อมแซมช่อฟ้าใบระกา ต่อเติมมุขบันไดหน้าพระวิหาร ปูกระเบื้องเคลือบในวิหาร

ส่วนภายในพระวิหาร มีพระพุทธรูปองค์เล็กด้านหน้าเป็น พระพุทธรูปปางนาคปรก และพระพุทธรูปองค์หลังเป็น พระปฏิมากรพระพุทธรูปองค์สัมฤทธิ์ปางขัดสมาธิเพชร สมัยเชียงแสนสิงห์หนึ่ง ประดิษฐานด้านข้างซ้าย พระประธาน ภายในวิหารวัดนันทาราม

พระอุโบสถ มีลักษณะทรงล้านนา โดยในปี พ.ศ. 2511พระอธิการอิ่นแก้ว ได้ทำการรื้ออุโบสถหลังเดิม และทำการปฏิสังขรณ์ขึ้นใหม่โดยไว้รูปทรงแบบเดิม ก่อนจะทำการทำบุญฉลองเมื่อวันจันทร์ที่ 16-22 มีนาคม พ.ศ.2513 หลังจากนั้น เจ้าอาวาสองค์ปัจจุบันได้ทำการปฏิสังขรณ์ในส่วนที่ชำรุด และปรับภูมิทัศน์บริเวณรอบพระอุโบสถ และได้ทำการถวายไว้ในพระพุทธศาสนาในปี พ.ศ.2549

[Dockaturk]

หอธรรม หรือ หอไตรปิฎก หลังเดิมนั้นสร้างขึ้นในสมัยสมเด็จพระธรรมกิตติ อดีตเจ้าอาวาสวัดนันทาราม ต่อมาปี พ.ศ. 2514 พระอธิการอิ่นแก้ว ได้สร้างศาลาบาตรรวมหอธรรมหรือหอไตร ออกแบบถาวร รูปแบบศิลปกรรมแบบผสม แล้วได้ทำบุญฉลองสมโภช ส่วนหอธรรมหลังใหม่ ซึ่งได้สร้างแทนหอธรรมหลังเดิมนั้น ตั้งอยู่บริเวณหลังพระวิหารทางด้านทิศเหนือ ในลักษณะทรงล้านนาประยุกต์ สีขาว มีลักษณะเด่นสวยงาม โดยสร้างแล้วเสร็จถวายไว้เมื่อปี พ.ศ.2547

[Dockaturk]

พระเพชรหรือหลวงพ่อเพชร เป็นพระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์คู่วัดนันทาราม มีอายุ 500 กว่าปี มีขนาดหน้าตักกว้าง 25 นิ้วครึ่ง  สูง 45 นิ้ว หล่อด้วยทองสัมฤทธิ์ ขัดเงา โดยพุทธลักษณะของพระเพชรจัดอยู่ในชุด  พระพุทธรูปเชียงแสนสิงห์ 1 คือ  มีพุทธลักษณะอวบอ้วน ขัดสมาธิเพชร พระพักตร์ป้อมสั้น อ่อนโยน รัศมีรูปดอกบัวตูม นิ้วพระหัตถ์ยาวเรียว ถือเป็นศิลปกรรมแบบลังกาวงศ์ หรือสิงห์ 1

พระพุทธไสยาสน์โบราณองค์ใหญ่ หรือพระนอน ยังไม่พบหลักฐานว่าสร้างขึ้นในสมัยใด และใครเป็นผู้สร้าง แต่มีความสวยงามยิ่งนัก โดยจะหันพระพักตร์ไปทางทิศเหนือ ทอดพระเนตรไปหาองค์พระเจดีย์ มีวิหารครอบอย่างถาวร

[Dockaturk]

ซุ้มประตูโขง ตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกของวัด สร้างขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2536 ลักษณะเป็นการอนุรักษ์ประตูโขงของเดิมได้

รูปปั้นพระญาณคัมภีระ สร้างเมื่อปี พ.ศ.2521 โดยพระอธิการอิ่นแก้ว ได้สร้างขึ้นเพื่อเป็นการรำลึกถึงพระญาณคัมภีระ ที่ทรงมีบทบาทอันสำคัญยิ่งต่อวงการคณะสงฆ์ของล้านนาไทย ปัจจุบันประดิษฐานอยู่ด้านข้างของอุโบสถ วัดนันทาราม

บ่อน้ำโบราณ มีมาตั้งแต่ครั้งสมเด็จพระธรรมกิตติ และเคยใช้น้ำในบ่อน้ำแห่งนี้สรงพระธาตุ ในงานสรงน้ำพระธาตุประจำปี เป็นประจำทุกปี   

มาเทียววัดนี้ แนะนำว่าให้มากันในช่วงเวลาเย็นๆ นอกจากจะได้ชมสถาปัตยกรรม สัมผัสเรื่องราวต่างๆ ของวัดแล้ว ก็ยังได้เห็นวิถีชีวิตความเป็นอยู่ของคนในชุมชนใกล้วัดนันทารามกันอีกด้วย