ชวนดูไร่ชา จิบกาแฟ ที่ "ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงห้วยน้ำขุ่น"

[Dockaturk]

มีหลายพื้นที่ด้วยกันในภาคเหนือ ซึ่งแต่ก่อนเป็นที่ราบสูง และอดีตเคยเป็นแหล่งเพาะปลูกฝิ่นขนาดใหญ่ ก่อนต่อมาจะค่อยๆ หายไป เปลี่ยนเป็นพื้นที่การเกษตรหลายร้อยหลายพันไร่ เปลี่ยนชีวิตและพัฒนาให้ชาวเขาในพื้นที่มีความเป็นอยู่ชีวิตที่ดีขึ้น ซึ่งทั้งหมดนั้น ก็มีศูนย์พัฒนาโครงการหลวง เข้ามามีบทบาทสำคัญในการพัฒนาชีวิตความเป็นอยู่ของผู้คนในพื้นที่ และ ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงห้วยน้ำขุ่น จังหวัดเชียงราย ก็เป็นหนึ่งในพื้นที่ดังกล่าว

ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงห้วยน้ำขุ่น หมู่ที่ 16  ตำบลท่าก๊อ  อำเภอแม่สรวย  จังหวัดเชียงราย ก่อตั้ง ในเดือนกุมภาพันธ์ ปีพุทธศักราช 2526 จัดตั้งบนอาณาบริเวณ 20 ไร่ ในเขตหมู่บ้านห้วยขุ่น ครอบคลุมพื้นที่ 3,000 ไร่ เพื่อส่งเสริมการปลูกพืชทางการเกษตรแก่เกษตรกรชาวเขาในพื้นที่ตามแนวทางวิทยาการแผนใหม่ทดแทนฝิ่น เป็นการช่วยยกระดับความเป็นอยู่ให้แก่ราษฎรในท้องถิ่น โดยทางศูนย์ ได้รับความร่วมมือจากหลายฝ่าย อาทิ สำนักงานพัฒนาที่ดินเขต 6 ช่วยส่งเจ้าหน้าที่มาทำการปรับพื้นที่ และให้คำปรึกษาแนะนำส่งเสริมด้านการเกษตร มหาวิทยาลัยแม่โจ้ เป็นผู้ทำวิจัยเรื่องชา กรมพัฒนาและส่งเสริมพลังงาน ก่อสร้างโรงไฟฟ้าพลังน้ำ และใน พ.ศ. 2528 สำนักงานเร่งรัดพัฒนาชนบท จังหวัดเชียงรายได้ตัดถนนเข้าสู่หมู่บ้านเพื่อความสะดวกในการขนส่ง

[Dockaturk]

ในช่วงแรกของการก่อตั้งนั้น ได้เริ่มดำเนินการพัฒนาและส่งเสริมอาชีพด้านพืชผักเป็นลำดับแรก ต่อมาได้ทำการขยายผลการดำเนินงานในด้านการปลูกไม้ผลเขตหนาวและการแปรรูปผลผลิต งานอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม จนสามารถดำเนินการพัฒนาและส่งเสริมอาชีพทั้งในด้านเศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรมอย่างยืน พร้อมทั้งได้ส่งเสริมการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติควบคู่กันไป ปัจจุบันศูนย์พัฒนาโครงการหลวงห้วยน้ำขุ่นมีพื้นที่รับผิดชอบดำเนินงาน  88,339 ไร่

วัตถุประสงค์หลักๆ ของการก่อตั้งศูนย์พัฒนาโครงการหลวงห้วยน้ำขุ่น คือใช้เป็นแหล่งปลูกไม้ผลของมูลนิธิโครงการหลวง เป็นแหล่งถ่ายทอดเทคโนโลยีให้กับเกษตรกรที่ปลูกไม้ผลและพืชผัก เป็นแหล่งฟื้นฟู และ อนุรักษ์ต้นน้ำลำธาร โดยการ ปลูกไม้ผลทดแทนป่า และให้เกษตรกรมีกิน มีใช้ มีความมั่นคง และ ยั่งยืน เสริมสร้างความเข้มแข็งและการพึ่งตนเองของชุมชน ภายใต้ปรัชญา “เศรษฐกิจพอเพียง

พื้นที่ส่วนใหญ่ในบริเวณของ ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงห้วยน้ำขุ่น เป็นภูเขาที่มีความลาดชันค่อนข้างสูง สูงจากระดับน้ำทะเลปานกลางประมาณ  1,100 เมตร ประชากรที่อาศัยอยู่ในพื้นที่ ก็จะประกอบด้วยเผ่าอีก้อ เผ่ามูเซอ  เผ่ากะเหรี่ยง และคนจีนฮ่อ  ซึ่งก็จะมีการนับถือศาสนา พุทธ และคริสต์ บางส่วนนับถือผี

[Dockaturk]

ในส่วนของ ลักษณะการดำเนินงานของศูนย์พัฒนาโครงการหลวง มีงานวิจัยที่ดำเนินการวิจัยชา และการเปรียบเทียบทดสอบพันธุ์ชางานส่งเสริม ในครั้งแรกเริ่มต้นขึ้นด้วยการแจกเมล็ดพันธุ์พืช ให้เกษตรกรชาวเขาทดลองปลูกก่อน ต่อมาในระยะหลังเมื่อเกษตรกรมีรายได้จากผลผลิต ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงห้วยน้ำขุ่น จึงได้หักเปอร์เซ็นจากยอดขายเป็นค่าเมล็ดพันธุ์ เพื่อที่ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงห้วยน้ำขุ่น จะได้มีเงินทุนสำหรับช่วยเหลือแก่เกษตรกรรายอื่นต่อไป ซึ่งก็มีงานส่งเสริมด้านต่าง ๆ ดังนี้

ด้านพืช ส่งเสริมการปลูกไม้ผล ได้แก่ บ๊วย ท้อ สาลี่ พลับ ลิ้นจี่ แอปเปิ้ล และพลัม ส่งเสริมการปลูกผัก เช่น กะหล่ำดาว กะหล่ำแดง โกโบ้ แครอท กระเทียมต้น และเซเลอรี่ เป็นต้น ส่งเสริมการปลูกพืชไร่ เช่น ถั่วแดงหลวง และพืชเครื่องดื่ม เช่น ชา และกาแฟ ซึ่งพืชที่ทำรายได้สูงสุดของโครงการก็คือ กะหล่ำปลีสีม่วง

ฝั่งด้านสัตวบาล มีส่งเสริมการเลี้ยงสัตว์ เพื่อลดโรคระบาดสัตว์และเพิ่มอาหารโปรตีน แก่เกษตรกรในโครงการ เช่น ปลา ไก่ เป็ด และหมู ให้คำแนะนำช่วย เหลือดูแลและรักษาสัตว์เลี้ยง เช่น บริการฉีดวัคซีนโรคสัตว์ ส่งเสริมพันธุ์สัตว์ ที่เหมาะสมกับท้องถิ่น

[Dockaturk]

กลับไปพูดถึงเรื่องผลผลิตจากเกษตรกันอีกรอบ จากสภาพพื้นที่และศักยภาพความเหมาะสมของพื้นที่  กับชนิดพืชที่ผลิตได้ มีพืชหลักได้แก่  ไม้ผลเขตหนาว  เป็นพืชที่มีรายได้หลัก  กาแฟและชาเป็นพืชเศรษฐกิจที่เกษตรกรในพื้นที่มีความพอใจ เกษตรกรจนมีการขยายพื้นที่ปลูก  โดยเฉพาะกาแฟ เพราะมีพื้นที่รองรับสามารถขยายพื้นที่ได้  เกษตรกรสามารถแปรรูปและนำผลผลิตที่ได้จำหน่ายเอง  พืชรองได้แก่ผัก และไม้ผลเขตร้อนอื่น ๆ รวมถึงการรณรงค์เรื่องการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ได้ขยายผลไปยังหมู่บ้านบริวารเพื่อให้เห็นประโยชน์ของการสร้างระบบนิเวศน์ให้ฟื้นกลับมาดังเดิม

ทั้งนี้ กาแฟที่ปลูกกันในพื้นที่เป็นกาแฟอราบิก้า ที่นำมาจากประเทศเอธิโอเปีย ซึ่งปัจจุบันหลายจังหวัดในภาคเหนือได้ส่งเสริมให้เกษตรกรชาวไทยภูเขาปลูกเพื่อทดแทนการปลูกฝิ่น และยาเสพติดมา ตั้งแต่ปี 2529  โดยเป็นพืชที่เจริญได้ดีในเขตร้อน ให้ผลผลิตเร็วผลผลิตเก็บได้นาน ดอกกาแฟเป็นสีขาวและหอมเหมือนดอกมะลิ

[Dockaturk]

เมื่อเริ่มติดผล ผลมีสีเขียวเปลี่ยนเป็นเหลือง แล้วส้ม แดง จนสุกจัดเป็นสีแดงคล้ำจึงเก็บผลได้ใช้เวลาติดลูก 8-9 เดือน ผลผลิตจากเมล็ดกาแฟอราบิก้าแม้จะมาจากพันธุ์เดียวกันต้นกล้าจากแหล่งเดียวกันเมื่อนำไปปลูก แต่ละพื้นที่รสชาติและกลิ่นหอมไม่เหมือนกัน

ว่ากันว่า พันธุ์กาแฟอราบิก้าที่ดี เป็นพันธุ์ที่ต้านทานต่อโรคราสนิมผลผลิตมีคุณภาพสูง มีลักษณะต้นเตี้ย ข้อสั้น ผลผลิตสูงสม่ำเสมอ เป็นพันธุ์ที่ผ่านการคัดเลือก โดยกรมวิชาการเกษตร

นอกจากนี้ในส่วนของไม้ผลนั้น ที่ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงห้วยน้ำขุ่น ก็ยังมีลูกพลับ อีกหนึ่งอย่างที่เป็นของดีของที่นี่ เป็นผลไม้ลูกเล็ก ๆ เปลือกมีสีเหลืองทองอร่าม เนื้อหวาน กรอบ อร่อย ซึ่งแต่ก่อนจะเป็นผลไม้ที่นำเข้ามาจากประเทศจีน แต่ปัจจุบันประเทศไทยก็มีปลูกบ้างแล้ว อย่างที่จังหวัดเชียงใหม่ และเชียงราย

คุณประโยชน์ชองลูกพลับ ว่ากันว่าช่วยลดอาการปวดท้องที่เกิดจากความเย็น เช่น ปวดประจำเดือน ปวดโรคบิด ทั้งยังแก้ไอหรือเจ็บคอได้อีกด้วย แต่ที่เป็นจุดเด่นที่สุดของลูกพลับก็คือ ลูกพลับสามารถช่วยลดความดันโลหิตได้ เพียงแค่กินวันละลูกก็ช่วยให้สุขภาพดีขึ้นได้ และไม่เพียงลูกพลับสดเท่านั้นที่มีประโยชน์ ลูกพลับแห้งก็เช่นกัน เพราะสามารถช่วยทำให้ระบบขับถ่ายดีขึ้น และผู้ที่ท้องอืด จุกเสียด แน่นเฟ้อ ลูกพลับแห้งก็ช่วยบรรเทาอาการได้เป็นอย่างดี

[Dockaturk]

มาที่ส่วนของกิจกรรมท่องเที่ยวบ้าง หลักมาเที่ยวที่นี่ดันก็จะมีทั้ง การชมสวนชาและวิธีการเก็บชา ชมแปลงปลูกกาแฟพันธุ์อราบิก้า (ที่บ้านแม่จันใต้ จะมีใครชมได้ครบครัน ทั้งชา และกาแฟ อีกทั้งยังมีโฮมสเตย์ให้ได้เลือกพัก) ชมแปลงสตรอว์เบอร์รี่และไม้ผลเมืองหนาว ชมวิถีชีวิตชาวอาข่าและจีนฮ่อ ชมการแต่งกายของแต่ละชนเผ่า ชิมอาหารจีนยูนนาน ขาหมู และหมั่นโถขึ้นชื่อ รวมทั้งชมการเย็บปักถักร้อยและการปักผ้าของชาวเขา

เรื่องของเส้นทางศึกษาธรรมชาติ มีทั้งเดินป่าศึกษาธรรมชาติที่บ้านอาข่า ชมน้ำตกป่าเกี๊ยะ สูงระหว่าง 2-4 เมตร กว้างประมาณ 2 เมตร อยู่ระหว่างรอยต่อบ้านป่าม่วง-สันกลางกับบ้านป่าเกี๊ยะ และน้ำตกห้วยชมพู ระยะทางห่างจากศูนย์ ประมาณ 15 กิโลเมตร

ใครใคร่จะซื้อของฝากมีทั้งเหล้าดองจีนฮ่อ และผลไม้ดองประเภทต่างๆ ผลิตภัณฑ์ผ้าทอ งานเย็บปักถักร้อยของชาวเขาเผ่าอาข่า ชาสำเร็จรูป อาทิ ชาเขียว ชาอู่หลง

[Dockaturk]

และสำหรับที่พัก ร้านอาหาร ไม่มีบริการบ้านพักรับรองภายในศูนย์ แต่มีเต็นท์ให้เช่า ขนาด 2 คน กรณีนำเต็นท์มาเองไม่คิดค่าบริการ หรือถ้าใครอยากนอนโฮมสเตย์ ก็สามารถติดต่อได้ที่โฮมสเตย์บ้านแม่จันใต้ ที่มีกิจกรรมหลากหลายอย่างให้ได้เยี่ยมชม และส่วนร้านอาหารในหมู่บ้าน มีร้านอาหารของชาวอาข่า เป็นอาหารที่ประกอบจากพืชผักภายในท้องถิ่น และร้านอาหารของชาวจีนฮ่อ อาหารขึ้นชื่อ อาทิ ขาหมูฮ่องเต้ ไข่ห่อ ฯลฯ

ปิดท้ายด้วยการเดินทาง ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงห้วยน้ำขุ่น ห่างจากตัวเมืองเชียงใหม่ 150 กิโลเมตร ใช้เส้นทางหลวงหมายเลข 118 เชียงใหม่-เชียงราย  ผ่านอำเภอเวียงป่าเป้า ถึง กม. 110 บ้านแม่ต๋ำ เลี้ยวซ้าย อีก 25 กิโลเมตร  ใช้เวลาในการเดินทาง 1 ชั่วโมง ครึ่ง  สภาพถนนทางขึ้นศูนย์เป็นดินลูกลัง ฤดูฝนการเดินทางลำบาก ข้อมูลติดต่ออื่นๆ ติดต่อได้ที่ ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงห้วยน้ำขุ่น บ้านห้วยแม่สรวย หมู่ 16 ตำบลท่าก๊อ อำเภอแม่สรวย จังหวัดเชียงราย 57180 โทร. 0-5391-8457