ชวนชม นิทรรศการศิลปะร่วมสมัย “จิต – จักรวาล”

[Dockaturk]

งานศิลปะนอกจากจะมอบความสุนทรีให้กับจิตใจแล้ว งานศิลปะบางชิ้นยังสื่อสารเรื่องราวในด้านของจิตใจ และศาสนาเข้ามาเกี่ยวข้อง อย่างนิทรรศการศิลปะร่วมสมัย “จิต – จักรวาล” ที่ผมกำลังจะพูดถึง

นิทรรศการศิลปะร่วมสมัย “จิต – จักรวาล” เป็นส่วนหนึ่งของโครงการวิจัย เรื่อง จิต – จักรวาล โดยใช้การสร้างสรรค์ศิลปะร่วมสมัยให้เป็นสื่อสร้างสำนึกทางศีลธรรม มีลักษณะเป็นการวิจัยเชิงสร้างสรรค์ศิลปะ ซึ่งมีองค์ประกอบอยู่ 2 ส่วน ส่วนแรก เป็นการศึกษาคติความเชื่อเรื่องไตรภูมิและจักรวาลวิทยาพุทธศาสนาที่ปรากฏในงานจิตรกรรมไทยประเพณี และจิตรกรรมไทยร่วมสมัย เพื่อให้ได้องค์ความรู้ ข้อเท็จจริงอย่างถ่องแท้ ส่วนที่สอง เป็นการสร้างสรรค์ศิลปะร่วมสมัย โดยสังเคราะห์องค์ความรู้ที่ได้รับจากการศึกษาวิจัยเบื้องต้น นำมาใช้เป็นแรงบันดาลใจและแนวทางในการสร้างสรรค์ผลงานศิลปะร่วมสมัยรูปแบบศิลปะสื่อประสม (Mixed Media Art) และศิลปะแนวจัดวาง (Installation Art) ที่สามารถประสานเชื่อมโยงองค์ความรู้จากภูมิปัญญาของบรรพชนไทยในอดีตกับการแสดงออกทางด้านทัศนศิลป์ในปัจจุบัน ซึ่งเป็นการอนุรักษ์และสืบสานวัฒนธรรมวิธีคิด อันเป็นผลผลิตทางพุทธิปัญญาของชาวพุทธ ตลอดจนสามารถสะท้อนถึงคุณค่าและความหมายจากหลักธรรมในพระพุทธศาสนา เพื่อเป็นสื่อศิลปะที่ช่วยสร้างสำนึกทางศีลธรรมให้แก่ผู้คนในสังคมไทย

ทั้งนี้ คติจักรวาลวิทยาพุทธศาสนา คือ แนวคิดสำคัญที่ใช้อธิบายโครงสร้างทางจิตวิญญาณของมนุษย์ ด้วยการสร้างจินตภาพที่แสดงธรรมชาติฝ่ายนามธรรม โดยเทียบเคียงให้สอดคล้องกับธรรมชาติทางรูปธรรมจากโลกทัศน์ของคนในสมัยโบราณ

จักรวาลในคติความเชื่อของชาวพุทธ หมายถึง ปริมณฑลแห่งภพภูมิทั้ง 3 หรือไตรภูมิ ได้แก่ กามภูมิ รูปภูมิ และอรูปภูมิ ซึ่งเป็นการแสดงสถานะชีวิตของสรรพสัตว์ รวมทั้งรูปพรรณสัณฐานและองค์ประกอบของโลกจักรวาลทางกายภาพ ในบริบทของสังคมวัฒนธรรมล้านนา คติจักรวาลวิทยายังเป็นรากฐานสำคัญของภูมิปัญญาดั้งเดิม ซึ่งแสดงให้เห็นถึงพลังความศรัทธาในพระพุทธศาสนา และสถาบันพระมหากษัตริย์ โดยการถ่ายทอดผ่านวรรณกรรมและศิลปกรรม

จากการศึกษาแนวคิด สัญลักษณ์ และรูปแบบทางศิลปกรรมของงานจิตรกรรมล้านนาพบว่า เนื้อหาเรื่องคติจักรวาลมีทั้งที่ปรากฏอยู่ในภาพเขียนเล่าเรื่องพุทธประวัติ ชาดก วรรณกรรมพื้นบ้าน และสื่อความหมายด้วยรูปทรงสัญลักษณ์ รูปแบบและกรรมวิธีในการสร้างสรรค์งานจิตรกรรมล้านนามีลักษณะเด่นและสามารถสื่อความหมายเชิงสัญลักษณ์โดยสัมพันธ์เชื่อมโยงกับงานศิลปกรรมแขนงอื่นๆ ภายในพุทธสถานล้านนาแบบเป็นองค์รวม ทั้งนี้ สัมฤทธิผลของการสร้างสรรค์ ยังทำหน้าที่เป็นสื่อศิลปะที่สะท้อนความหมายอันลึกซึ้งของหลักธรรมในพระพุทธศาสนา

นอกจากนี้ ผู้วิจัยได้นำความรู้ที่ได้รับจากการศึกษา มาเป็นแรงบันดาลใจในการสร้างสรรค์ผลงานศิลปะร่วมสมัย รูปแบบศิลปะสื่อประสม และศิลปะแนวจัดวาง โดยการตีความหมายจากแนวคิดคติจักรวาลวิทยาในงานจิตรกรรมไทย เพื่อการอนุรักษ์และสืบสานวัฒนธรรมวิธีคิด อันเป็นผลผลิตทางพุทธิปัญญาของชาวพุทธ

นิทรรศการศิลปะร่วมสมัย “จิต – จักรวาล” จัดแสดงกันตั้งแต่วันที่ 6-13 กันยายน 2559 ที่หอนิทรรศการศิลปวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ใครสนใจสามารถแวะไปชมกันได้ครับ

[DDjung]