ตำนานดอยคำและปู่แสะยาแสะ

[Traveller Freedom]

ตำนานดอยคำและปู่แสะยาแสะ

สถานที่ตั้ง : ดอยคำ ตำบลแม่เหียะ อำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม่
พิกัด : 18.757302, 98.921587
   
    บนแนวเทือกเขาถนนธงชัยตะวันตก จะเป็นที่ประดิษฐานขององค์พระเจดีย์สำคัญและเก่าแก่ คู่บ้านคู่เมืองเชียงใหม่ถึง 2 องค์บนสองดอย แต่ละแห่งถูกสถาปนาขึ้นในสมัยหริภุญชัยและล้านนาตามลำดับ หนึ่งในนั้นคือ “พระธาตุดอยคำ” พระธาตุโบราณอายุกว่าพันปีที่ประดิษฐานอยู่บนยอดเขาเล็กๆ ตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ของตัวเมืองเชียงใหม่ บนดอยคำเคยเป็นที่อยู่อาศัยของยักษ์สองผัวเมีย ชื่อ จิคำและตาเขียวมาก่อน ซึ่งต่อมาชาวบ้านได้เรียกยักษ์ทั้งสองนี้ว่า “ปู่แสะกับย่าแสะ” ปู่แสะย่าแสะมีลูก 1 คน ชื่อว่า “สุเทวฤๅษี” เหตุที่ได้ชื่อว่าดอยคำ เนื่องจากศุภนิมิตที่ยักษ์ทั้งสองได้รับพระเกศาธาตุจากพระพุทธเจ้า เกิดฝนตกหนักหลายวัน ทำให้น้ำฝนเซาะจนพัดพาแร่ทองคำบนไหล่เขาและลำห้วย ไหลลงสู่ปากถ้ำเป็นจำนวนมาก จึงเรียกภูเขาลูกนี้ว่า “ดอยคำ” ซึ่งคำว่า “คำ” ก็คือทองคำนั้นเอง

    จากตำนานหลายฉบับได้กล่าวว่า เทวดาได้นำพระเกศาธาตุที่พระพุทธเจ้าได้ประทานแก่ปู่แสะและย่าแสะ นำขึ้นมาฝังและก่อสถูปไว้บนดอยแห่งนี้ และต่อมาในปี พ.ศ. 1230 เจ้ามหันตยศและเจ้าอนันตยศ สองพระโอรสแฝดของพระนางจามเทวี แห่งอาณาจักรหริภุญชัย ได้ขึ้นมาก่อเจดีย์ครอบพระสถูปนั้นไว้ ในตำนานเกี่ยวกับผีล้านนาที่โด่งดังไปทั่วโลกเกี่ยวกับการเลี้ยงผีประจำปีในเดือนเก้าเหนือ ก็คือผีปู่แสะย่าแสะ ตำนานนั้นกล่าวว่า เมื่อพระพุทธเจ้าจะไปโปรดสัตว์ทั้งหลายนั้น ทำให้เทวดาอินทร์พรหมทั้งหลายยินดีสาธุการยิ่งนัก เลยบันดาลให้ฝนห่าเงินห่าทองไหลมาเทมาบ่มในพื้นดงดอย ต่อมาดอยนี้จึงเรียกกันว่า “ดอยคำ” หลังจากนั้นพระพุทธเจ้าได้เสด็จไปถามชาวบ้านชาวเมืองที่นั้นว่าทำไมชาวบ้านหนีหายไปไหน บ้านเมืองห่างผู้คน ชาวบ้านที่เหลือตอบว่า มียักสองผัวเมียมากินคนในเมืองเกือบหมด ยักษ์ผัวชื่อว่า “ปู่แสะ” กับยักษ์เมียชื่อว่า “ย่าแสะ”

    พระพุทธเจ้าจึงเสด็จไปปรามยักษ์ว่าต่อไปนี้อย่ากินคนอีกต่อไป ยักษ์สองผัวเมียก็ขอเมตตาว่า ถ้าไม่ให้กินคนก็ขอกินควายปีละตัว พระพุทธเจ้าจึงสนทนาธรรมกับยักษ์ทั้งสองตน ยักษ์ทั้งสองก็รับฟังคำสั่งสอนของพระพุทธเจ้าโดยดี จากนั้นพระพุทธเจ้าก็เสด็จออกจากดอยคำไป ต่อนั้นมาทุกๆ ปีเมื่อถึงเดือนเก้าออกของเมืองล้านนา ชาวบ้านที่เกี่ยวข้องจะเอาผืนผ้ามาแต้มเป็นรูปพระบฏให้ดูเหมือนพระพุทธเจ้าเสด็จมาร่วมพิธีกรรมเลี้ยงผีปู่แสะย่าแสะ ชาวบ้านนำตุงพระบฏมาแขวนให้แกว่งไปมาเหมือนดั่งภาพมีชีวิต ส่วนเครื่องพลีกรรมที่สำคัญคือ ควาย พร้อมกับเครื่องพลีกรรมอื่นๆ ได้แก่ กล้วย อ้อย และของหวาน  ซึ่งในปัจจุบันชาวบ้านยังสืบทอดประเพณีนี้ จนเป็นข่าวฮือฮาไปทั่วโลก ทุกๆ ปีจะมีนักท่องเที่ยวมาชมการเลี้ยงดงหลวงหรือเลี้ยงผีปู่แสะย่าแสะ ซึ่งถือกันว่าผีปู่แสะย่าแสะเป็นผีที่เฝ้าเมืองตั้งแต่ชาวลัวะสร้างเมืองเมื่อหลายพันปีก่อนแล้ว

by Traveller Freedom