พาเที่ยวนอกเมือง เรียนรู้ประวัติศาสตร์ที่ พิพิธภัณฑ์เตาโบราณอินทขีล เราเรียนรู้เรื่องราวในอดีตจากอะไรได้บ้าง? ตำนานเมือง ศิลาจารึก สมุดใบลาน หรือซากปรักหักพังของโบราณสถาน ทุกสิ่งที่กล่าวมานี้ทำให้เรารู้จักอดีตของตัวเอง และของเพื่อนมนุษย์ในสังคมต่างๆ ทั่วโลกได้ เรื่องราวในอดีตที่ถูกบันทึกขึ้นอาจคลาดเคลื่อน หรือเอนเอียงเข้าข้างฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งตามแต่ใจของผู้บันทึก แต่หลักฐานที่เป็นโบราณสถาน และโบราณวัตถุนั้น แสดงให้เราเห็นความเป็นจริงในอดีตได้อย่างซื่อตรงกว่า แม้ว่าจะเข้าใจได้ยากกว่า และอาจต้องพยายามเข้าใจมากสักหน่อยก็ตามพิพิธภัณฑ์ชุมชนแห่งนี้ตั้งอยู่ที่บ้านสันป่าตอง ตำบลอินทขีล อำเภอแม่แตง เชียงใหม่ ดูแลโดยเทศบาลเมืองเมืองแกน
เครื่องปั้นดินเผา เป็นสินค้าส่งออกที่โดดเด่นมากในยุคสมัยหนึ่ง ในจังหวัดเชียงใหม่ค้นพบแหล่งเตาเครื่องปั้นดินเผาตั้งแต่สมัยโบราณกระจายตัวอยู่ทั่วไปหลายแห่ง สำหรับใครที่สนใจการท่องเที่ยวเชิงความรู้ อยากเรียนรู้เรื่องราวในอดีต วันนี้ขอนำเสนอ พิพิธภัณฑ์เตาโบราณอินทขีล บ้านสันป่าตอง ตำบลอินทขีล อำเภอแม่แตง จังหวัดเชียงใหม่วัตถุที่จัดแสดงอยู่ภายในพิพิธภัณฑ์ฯ
ออกจากเมืองเชียงใหม่ด้วยเส้นทางขึ้นเหนือ สายเชียงใหม่-ฝาง ก่อนมุ่งหน้าขึ้นเขาไปอำเภอเชียงดาว เราจะเจอสามแยกใหญ่ ให้เลี้ยวขวาไปทางเขื่อนแม่งัดสมบูรณ์ชล เข้าเขตเทศบาลเมืองแกนเล็กน้อย มีสี่แยกเล็กๆ ก่อนถึงตลาดเทศบาล เลี้ยวซ้ายไปทางวัดบ้านเด่น หรือถ้ามาจากทางเขื่อนแม่งัดก็ต้องผ่านตลาดเทศบาลมาก่อน การเดินทางมาที่นี่สะดวก เพราะมีป้ายบอกชัดเจนตลอดทางค่ะแหล่งขุดค้นเตาเผาเครื่องปั้นดินเผาโบราณ
แหล่งโบราณคดีเตาเผาอินทขีลค้นพบครั้งแรกในปี พ.ศ. ๒๕๓๖ เป็นแหล่งเตาเผาเครื่องถ้วยชามดินเผาสมัยโบราณอายุกว่า ๕๐๐ ๖๐๐ ปี ราวๆ รัชสมัยของพระเจ้าสามฝั่งแกน-พระเจ้าติโลกราช แห่งราชวงศ์มังราย บริเวณดังกล่าวปรากฏหลักฐานปากปล่องเตาเผาบนผิวดิน ๒ แห่ง ก่อด้วยอิฐ เป็นปล่องกลมขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ ๘๐ เซนติเมตร เตาเผามีโครงสร้างเป็นดินเหนียวแบบระบายความร้อนผ่าเฉียงขึ้น รูปร่างคล้ายไห จึงถูกเรียกว่า "เตาไห"ลักษณะของเตาเผา จากหลุมขุดที่มีสภาพสมบูรณ์ที่สุด
บริเวณเดียวกันนี้ยังค้นพบเศษภาชนะดินเผาเนื้อแกร่งเคลือบสีเขียวอ่อน และเคลือบสีน้ำตาลแกมเขียวเข้ม เนื้อดินสีเทา และเศษภาชนะดินเผาเนื้ออ่อนไม่เคลือบผิว หรือที่รู้จักกันดีในชื่อ ศิลาดล หรือ เซลาดอน กระจายอยู่ทั่วไป ต่อมาจึงตรวจสอบโบราณวัตถุที่ "เนินขมุ" ในป่าห้วยช้างตาย พบเศษเครื่องถ้วยชามจำนวนมาก เมื่อสำรวจต่อไปจึงพบปล่องเตาเผาก่อด้วยดินเหนียวเพิ่มขึ้นอีกแห่งหนึ่งในที่ดินเอกชนเมืองแกน เมืองโบราณซึ่งเป็นที่ตั้งของแหล่งเตาเผานี้ เป็นชุมชนโบราณที่ก่อตั้งมาตั้งแต่สมัยพญามังรายครองเมืองเชียงใหม่ (พ.ศ. ๑๘๐๑ พ.ศ. ๑๘๕๔) การค้นพบแหล่งเตาเผาโบราณอินทขีลนี้เป็นเครื่องยืนยันว่า "ทุ่งพันแอกพันเฝือเมืองแกน" นั้นมีอยู่จริงตามประวัติศาสตร์ล้านนาแบบจำลองเตาเผา
พิพิธภัณฑ์เตาโบราณอินทขีล อยู่ในความดูแลของเทศบาลเมืองแกน เป็นการจัดการมรดกของท้องถิ่นโดยคนในชุมชน แม้การดูแลโบราณวัตถุ และการจัดแสดงโบราณวัตถุต่างๆ ดูไม่น่าสนใจเท่าที่ควร แต่มีคุณค่ามากทางประวัติศาสตร์ เพราะยังไม่เคยมีการค้นพบเตาเผาเครื่องปั้นดินเผาใดในบริเวณภาคเหนือตอนบนที่มีความสมบูรณ์ขนาดนี้มาก่อนพิพิธภัณฑ์เตาโบราณอินทขีลเปิดให้เข้าชมทุกวันทำการ เวลา 08.00-16.00 น. สอบถามรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่ 0 5385 7360 ต่อ 17 (ปิดเสาร์-อาทิตย์นะคะ)เรื่องและภาพโดย เลดี้ ดาริกา 
ผู้เขียน