มาลำปางแล้ว ไม่แวะนมัสการพระธาตุลำปางหลวง ขอบอกว่าท่านมาไม่ถึงลำปางนะครับ โดยเฉพาะท่านทั้งหลายที่เกิดปีฉลู นี่คือพระธาตุประจำปีเกิดของท่านนะเฟ้ยจากตัวเมืองมาอำเภอเกาะคา 10 กว่ากิโลเมตร เป็นอันถึง (เส้นทางเสิร์ชหากันเอาในอากู๋) วัดพระธาตุลำปางหลวง โบราณสถานสำคัญของคนลำปาง ที่ตั้งอยู่ในบริเวณซากเมืองโบราณลัมพกัปปะนคร
ตามประวัติที่เล่ากันจนนมยานบอกว่า วัดแห่งนี้มีมาตั้งแต่สมัยพระนางจามเทวี ในราวพุทธศตวรรษที่ 20 ตอนปลาย มีความสวยงามและอลังการด้วยศิลปะสถาปัตยกรรม ที่สร้างขึ้นในแนวกำแพงใหญ่ ซึ่งทอดยาวกั้นทุกอย่างไว้ในบริเวณวัด ส่วนบันไดด้านหน้าเป็นนาคสองชั้น หัวนาคชั้นแรกเป็นมังกรคล้ายนาค ตามคตินิยมทางเหนือ ชั้นที่สองเป็นหัวนาคหัวเดียว
สับตีนขึ้นมาตามบันไดนาค จะเจอประตูโขงที่ส่วนบนมีลายปูนปั้นเป็นกรองวิมาน มีนาคและหงส์ตามชั้นต่าง ๆ จนถึงยอดดูสวยงามยิ่ง ข้างบนด้านหน้าจะเป็นพระวิหารหลวง เป็นวิหารเปิดโล่งขนาดใหญ่ เป็นวัดไม้ที่สมบูรณ์ที่สุดแห่งหนึ่งของไทย งดงามด้วยสถาปัตยกรรมเก่าแก่มากมาย
ส่วนสิ่งที่น่าสนใจในวัดหลักๆ ก็จะมีกันดังต่อไปนี้ครับ
พระธาตุลำปางหลวง มีลักษณะฐานเป็นบัวลูกแก้ว ส่วนองค์เป็นทรงกลมแบบล้านนาภายนอกบุด้วยทองจังโก ยอดฉัตรทำด้วยทองคำ มีลายสลักดุนเป็นลวดลายประจำยามแบบต่างๆ ภายในองค์พระเจดีย์บรรจุพระเกศา และพระอัฐิธาตุจากพระนลาฎ ข้างขวาพระศอด้านหน้าและด้านหลัง ที่รั้วทองเหลืองรอบองค์พระธาตุมีรูกระสุนปืนที่หนานทิพย์ช้างยิงท้าวมหายศปรากฏอยู่
วิหารหลวง วิหารขนาดใหญ่ที่สร้างเมื่อ พ.ศ. 2019 โดยเจ้าหมื่นคำเป๊ก ภายในมีซุ้มปราสาททองเป็นที่ประดิษฐานพระเจ้าล้านทอง ด้านหลังเป็นที่ประดิษฐานพระเจ้าทันใจ บนแผงไม้คอสองมีภาพจิตรกรรมเก่าแก่งดงามเรื่องทศชาติและพรหมจักร
วิหารพระพุทธ ไม่ปรากฏว่าสร้างเมื่อใด และใครเป็นผู้สร้าง แต่ประมาณอายุไม่ต่ำกว่า 700 ปี เดิมเป็นวิหารเปิดโล่งหน้าบันเป็นลายดอกไม้ติดกระจกสี ภายในประดิษฐานพระประธานเป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัยขนาดใหญ่เต็มอาคาร ก่ออิฐถือปูน ศิลปะเชียงแสน และยังปรากฏเงาพระธาตุกลับหัวภายในวิหารอีกด้วย
ซุ้มพระบาท สร้างครอบพระพุทธบาทไว้ ฐานก่อขึ้นเป็นชั้นคล้ายฐานเจดีย์ สร้างเมื่อ พ.ศ. 1992 ภายในมองเห็นแสงหักเห ปรากฏเป็นเงาพระธาตุและพระวิหารในด้านมุมกลับ แต่มีข้อห้ามไม่ให้ผู้หญิงขึ้นไป
ส่วนอย่างอื่นที่เหลือและน่าสนใจก็จะมี กุฏิพระแก้ว อันเป็นที่ประดิษฐานพระแก้วมรกต มีอายุไม่ต่ำกว่า 400 ปี, วิหารพระเจ้าศิลา ที่ประดิษฐานพระเจ้าศิลาซึ่งเป็นพระพุทธรูปที่เก่าแก่ที่สุดในกรุงละโว้ เมื่อ พ.ศ. 1275 และรวมทั้งพิพิธภัณฑ์รวบรวมศิลปวัตถุจากที่ต่าง ๆ ที่หาชมได้ยากในวัด
นอกจากนี้ วัดพระธาตุลำปางหลวงยังเป็นที่ประดิษฐาน "พระแก้วดอนเต้า" (พระแก้วมรกต) พระพุทธรูปคู่บ้านคู่เมืองของจังหวัดลำปาง เป็นพระพุทธรูปปางสมาธิ ศิลปะล้านนาสลักด้วยหยกสีเขียว ซึ่งในวันเพ็ญเดือน 12 ของทุกปี จะมีงานนมัสการพระแก้วดอนเต้าจัดขึ้น
นับได้ว่าวัดพระธาตุลำปางหลวง เป็นวัดสำคัญคู่บ้านคู่เมืองมาแต่โบราณกาล มีความสวยงาม และมีความยอดเยี่ยมทั้งสถาปัตยกรรม ประติมากรรม และจิตรกรรม ซึ่งเป็นที่เคารพสักการะของชาวพุทธทั่วไป ที่ใครๆ ก็อยากมาเที่ยวครับ
ผู้เขียน