บนถนนสายอารยธรรมหลวงหมายเลข 1012 (ฮอด - บ.วังลุง)นั้น จัดว่าเป็นถนนเส้นหนึ่งที่มีความน่าสนใจในการท่องเที่ยวกันครับ โดยเฉพาะวัดแล้วนั้น แถวนี้มีวัดสวยๆ ให้เลือกเที่ยวกันเพียบ และแต่ละวัดก็ล้วนแล้วแต่น่าสนใจ หนึ่งในนั้นมีชื่อของวัดพระธาตุเจดีย์น้อยรวมอยู่ด้วย
การเดินทางไปยังวัดพระธาตุเจดีย์น้อย ใช้เส้นทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 108 (เชียงใหม่ ฮอด) ขับรถผ่านแยกหอนาฬิกาอำเภอฮอด ผ่านสถานีตำรวจภูธรฮอด และขับรถตรงไปทางถนนสายอารยธรรมหลวงหมายเลข 1012 (ฮอด - บ.วังลุง) ผ่านสามแยกไปอำเภอดอยเต่า ผ่านโรงพยาบาลฮอด และขับรถตรงไปเรื่อยๆ โดยจากสามแยกไปอำเภอดอยเต่าถึงวัดพระธาตุเจดีย์น้อยประมาณ 7 กิโลเมตร
เมื่อเข้ามายังด้านในของวัดก็จะเห็นบันไดทางขึ้น/ลง พระธาตุเจดีย์น้อย กันครับ มีทั้งหมด 56 ขั้น ด้วยกัน เดินขึ้นไมเหนื่อยมาก เพราะตั้งอยู่บนดอยขนาดเล็กๆ เท่านั้นเอง
พระธาตุเจดีย์น้อย ตามคำบอกเล่าของผู้เฒ่าผู้แก่ เล่าว่า พระนางเจ้าจามเทวี เป็นผู้สร้างเจดีย์น้อย ครั้งเดินทางมาจากเมืองละโว้ มีอายุกว่า 1,500 ปี ซึ่งเป็นองค์เล็ก แล้วต่อมาเมื่อพ.ศ.2473 ครูบาเจ้าศรีวิชัย ได้มาสร้างเจดีย์องค์ใหญ่ครอบเจดีย์น้อยองค์เดิม แล้วต่อมาเมื่อเดือนยี่เหนือขึ้น 6 ค่ำ วันที่ 13 พ.ย. พ.ศ.2542 ได้มีพระอาจารย์อธิการอานันท์ อานนฺโท เจ้าอาวาสวัดดอยจั่น อ.เมือง จ.เชียงใหม่ พร้อมด้วยคณะศิษย์ได้มาบูรณะพระธาตุเจดีย์น้อยและสร้างศาลาทรงศีล และศาลาทรงธรรม และพัฒนารอบๆ บริเวณเจดีย์น้อย เพื่อถวายเป็นพุทธบูชา ในทุกๆ ปี จะมีประเพณีสรงน้ำพระธาตุเจดีย์น้อย ในวันเพ็ญเดือน 6 เหนือ (ก.พ. - มี.ค.) กันครับ
ในส่วนของรูปแบบสถาปัตยกรรมนั้น พระธาตุเจดีย์น้อยเป็นเจดีย์ทรงปราสาท รูปทรงสี่เหลี่ยม ซ้อนชั้น คล้ายรูปทรงปราสาทหรือที่อยู่ของกษัตริย์ เจดีย์รูปทรงนี้เชื่อว่าพัฒนาการมาจากเจดีย์ทรงศิขรของอินเดีย ในช่วงต้นของวัฒนธรรมล้านนา นิยมสร้างเจดีย์ทรงปราสาทที่มีการซ้อนชั้นมีซุ้มประดิษฐานโดยรอบทุกชั้น ตัวอย่างเช่นเจดีย์เหลี่ยมที่วัดจามเทวี และเจดีย์เหลี่ยมที่วัดพระธาตุหริภุญไชย จ.ลำพูน เป็นต้น ต่อมาจึงพัฒนาการเป็นเจดีย์ทรงปราสาทที่มีเรือนธาตุและมีซุ้มประดิษฐานพระ พุทธรูปภายในชั้นเดียว และมีส่วนยอดทำเป็นเจดีย์องค์ระฆังขนาดเล็กซ้อนชั้นขึ้นไป ซึ่งถือว่าเป็นรูปแบบที่เป็นเอกลักษณ์ของเจดีย์ทรงปราสาทล้านนา
จากนั้นเมื่อเดินลงมายังด้านล่าง ตรงบันไดทางลงด้านข้าง รูปเหมือนของหลวงปู่ทวด สมเด็จพระพุฒาจารย์ (โต) พรหมรังษี ครูบาเจ้าศรีวิชัย หลวงปู่มั่น ภูริทัตโต หลวงพ่อเกษม เขมโก ประดิษฐานข้างศาลาเทพทรงศีลและพระธาตุเจดีย์น้อยกันครับนอกจากนี้ภายในวัดยังมีพระพุทธรูปปางมารวิชัย องค์ขนาดใหญ่ประดิษฐานก่อนทางขึ้นไปยังพระธาตุเจดีย์น้อยด้วย ซึ่งถ้าใครมีโอกาสขับรถผ่านมายังถนนสายวัฒนธรรมเส้นนี้ ก็ลองแวะมาไหว้พระทำบุญกันได้
ผู้เขียน